Maqola muallifi

Xavkin Anatoliy Ilich

RMTII Yu.Ye.Veltisheva nomidagi pediatriya IIKI gastroenterologiya bo’limi Bosh ilmiy xodimi

Qadrli otalar va onalar! Biroz oldin sizning uyingizga yangi istiqomat qiluvchi kelib joylashdi: u juda ham jonsarak va alohida e’tiborni talab qiladi. U hamma narsada, jumladan, ovqatda ham o’ta talabchan. Chunki, uning qanday o’sishi va rivojlanishi aynan ovqatlanishga bog’liq.

Bolaning ratsionida nimalar bo’lishi kerak

Shuni esda tutish lozimki, hayotining 4-6 oyligidan boshlab, bola faqatgina qo’shimcha oziq-ovqatlar yordamida olinishi mumkin bo’lgan qo’shimcha ozuqaviy komponentlarga muhtoj bo’la boshlaydi. Bu meva, sabzavot, yormalar, tvorog, tuxum sarig’i, go’sht va o’simlik-go’shtli pyure, achigan sut mahsulotlari, baliq va o’simlik-baliq pyurelari va boshqalar asosidagi yangi mahsulotlar va taomlardir. Yana bir bor ta’kidlamoqchiman, zarur oziq moddalarining faqatgina ona suti yoki sut aralashmasi bilan kirib kelishi ma’lum bir yoshga yetganda yetarli bo’lmay qoladi. O’simlik oqsillari, minerallar, mikroelementlar va vitaminlardan tashqari, qo’shimcha ovqatlarni kiritish chaynash apparati shakllanishiga, ichak motorikasining rag’batlantirilishiga yordam beradi.

Hayotining 4-oyiga kelib, bolakayning oshqozon-ichak trakti ancha rivojlanadi: ichak devorining yuqori o’tkazuvchanligi pasayadi, ovqat hazm qilish fermentlari yetiladi, mahalliy immunitet shakllanadi. Bu vaqtga kelib, bola "qoshiqni chiqarish refleksi"ning yo’qolishi bilan bog’liq bo’lgan, yarim suyuq va quyuqroq ovqatni yutish qobiliyatiga ega bo’ladi.

Qo’shimcha ovqatlarni qachon kiritish kerak?

Mutaxassislar faqat ona suti bilan oziqlanadigan bolalar uchun bir ovozdan 6 oylikdan boshlab qo’shimcha ovqatlarni kiritishni tavsiya qilish kerak degan xulosaga kelishdi. Bunday holda, qo’shimcha oziq-ovqat mahsulotlarining birinchi turi bo’lib yuqori quvvat zichligi ega bo’lganlari bo’lishi kerak - mikronutriyentlar bilan boyitilgan sanoat ishlab chiqarishining bo’tqa yoki sabzavot pyurelari. Sog’lig’i holatida muammolar (gipotrofiya, anemiya va boshqalar), bo’lgan, emizikli onalarning to’yib ovqatlanmasligi hollarida bolalarga qo’shimcha ovqatlar ertaroq beriladi. Ratsionga sabzavotli pyure yoki bo’tqalar kiritilgandan so’ng, tvorog, tuxum sarig’i, go’sht va baliq pyurelari ketma-ketlik bilan kiritiladi.

Uyda tayyorlanganimi va tayyorimi?

Bolaning ovqatlanishida ham uy sharoitida tayyorlangan, ham sanoat mahsulotlaridan foydalanish mumkin. Ikkinchisida bir qator inkor etib bo’lmaydigan afzalliklar mavjud: ular Rossiya Federatsiyasida xom ashyo va bolalar oziq-ovqatlarini ishlab chiqarish uchun amalda bo’lgan barcha gigiyenik talablarga javob beradigan xom ashyolardan tayyorlanadi, kafolatlangan kimyoviy tarkibga, jumladan, mavsumga bog’liq bo’lmagan holda, vitaminlarga ega. Asta-sekinlik bilan qo’shimcha oziq-ovqatlar ona suti yoki uning o’rnini bosuvchilar bilan oziqlantirishning o’rnini bosadi.

Agar muammolar bo’lsa

Tez-tez ichi ketuvchi, tana vaznining yetishmasligi (gipotrofiya), oziq-ovqat allergiyasi bo’lgan bolalarning ovqatlanishiga birinchi bo’lib tayyor sutsiz bo’tqalar (grechkali, guruchli) kiritiladi. Ortiqcha tana vazni va ich qotishi mavjud bo’lgan hollarda sabzavotli pyurega ustunlik beriladi.

Birinchi qo’shimcha ovqat

Bo’tqalar

Bo’tqalarni berish glyutensiz yormalardan (guruch, grechka, keyinroq esa makkajo’xori va tariq) boshlanishi kerak. Ular sutli yoki sutsiz bo’lishi mumkin. Keyinchalik glyuten saqlovchi bo’tqalardan (bug’doy, arpa) va yormalar aralashmasidan qilingan bo’tqalardan foydalanish mumkin.

Sabzavotli pyurelar

Sabzavotli pyurelar dastlab oson hazm bo’luvchi kletchatkasi bor bir turdagi sabzavotlardan (masalan, kabachki) boshlanadi, so’ngra boshqa sabzavotlar (gulkaram va bosh karam, brokkoli, sabzi, qovoq, kartoshka va boshqalar) qo’shilishi orqali kengaytiriladi, bolaning ularni ko’tara olishiga e’tibor bergan holda. Yana bir bor ta’kidlash joizki, sanoat ishlab chiqarilishi pyurelarining sifati va xavfsizligi kafolatlanadi.

Tvorog, tuxum sarig’i, go’sht va baliq

Tvorog, tuxum sarig’i, go’sht va baliq hayvon oqsilining, bir qator minerallar (temir, kaltsiy, fosfor va boshqalar) va A, E, B1, B2, B6, B12 vitaminlarining qimmatli manbalari bo’lib hisoblanadi, bu esa hayotining ikkinchi yarim yilligida bolalarning ushbu oziq moddalarga bo’lgan yuqori ehtiyojlarini to’liq qondirishga imkon beradi.

Yuqorida aytib o’tilganidek, 8 oylikdan erta bo’lmagan yoshda, bolaning ratsioniga yogurt va biolaktlar kabi maxsus achigan sut mahsulotlarini kiritish mumkin.

Qo’shimcha ovqatlantirish qoidalari

Qo’shimcha ovqatlarni kiritishda quyidagi qoidalarga rioya qilish kerak.

1. Har bir yangi mahsulotning kiritilishi oz miqdorda, asta-sekinlik bilan, 5-7 kun ichida, kerakli hajmga oshirish bilan boshlanadi; bunda bolaning mahsulotni ko’tara olishi diqqat bilan kuzatib boriladi.
2. Sabzavotli qo’shimchalar bir turdagi sabzavotlardan boshlanadi, keyinchalik asta-sekinlik bilan, har 3-5 kunda, ushbu guruh mahsulotlarining boshqalari kiritiladi.
3. Qo’shimcha ovqatlar qoshiqcha bilan, ko’rkak bilan emizish yoki bolalar sut aralashmasini berishdan oldin beriladi.
4. Bola kasal bo’lganida, shuningdek, profilaktik emlashlar paytida, yangi mahsulotlarni kiritish boshlanmaydi.